Total Pageviews

Sunday, September 30, 2012

Mga Laru-Larong Bata

4Play
Produksyon: Tanghalang Ateneo
Direksyon at Mandudula: Jandee Chua (“Manos”), Zye Carlos (“The Void”), Charles Yee (“Penitensya”) at Christopher Aronson (“Untitled”)
Mga Nagsiganap: Tanghalang Ateneo trainees

Curiosity ang nagtulak sa akin upang galugarin ang Fine Arts Annex sa Ateneo kahit maulan n’ung araw na ‘yun. Dalawang manong guard ang napagtanungan ko at tila pareho silang naliligaw sa pagbibigay ng instructions. N’ung nakita ko ang lugar, naisip ko, sana sinabi na lang nila na malapit sa Manang’s at mas madali ko siguro itong natagpuan. At kamukha ng paghahanap ng theater venue na una ko pa lang mapapanooran, ang mga dulang itinanghal ay kasing donselya ng experience.

Halata at nangingibabaw ang pagkabagito ng mga ipinalabas. Nakakatuwa lang na sa pagkahilaw ng mga ito ay makikitaan mo na ng ibubuga. Sa apat, pinakagusto ko ang “The Void” na hinalaw mula sa “The Silence” ni Haruki Murakami. Para sa akin, na-optimize ng mandudula ang naka-allot na 30 minuto para makapagkuwento sa pinakamadulang paraan. Gusto ko ‘yung pagkakagamit ng espasyo, ang blocking nito, ang eksakto at kontroladong pagganap, ang mga hinihinging katahimikan at ilang estilong Noh. Lumutang ang limitation ng short story material dahil hindi masyadong natahi ang resolution nito, o baka hindi lang masyadong maliwanag ang nangyaring transition. Ganoon pa man, nakuha pa rin ako nito.

May konting kalabit din ang huling akto ng “Manos”. Naiingayan lang ako sa umpisa at ang pag-arte ay medyo nag-uumapaw kesa sa inaasahan. Nakakaaliw ‘yung breather n’ung dalawang karakter na medyo discriminating dahil sila lang ang nagsasalita sa Filipino. May gusto kayang sabihin ang dula tungkol sa social classes o sa pagitan ng mga elitistang mandudula at mga maliliit na trabahador?

Para sa hapong iyon, wala akong masyadong pasensya (at hihingi ako ng paumanhin dito) sa mga dulang masyadong abstract. Ang take ko, kapag maiksi ang running time, may tendency na “dayain” ng mandudula ang oras at daanin na lang sa mga bagay na hindi konkreto upang maitawid ito. Ganito ang impresyon ko sa “Penitensya” at “Untitled”. Physically at emotionally draining man ang “Penitensya” at masasabi kong mahusay ang ilan sa mga nagsiganap dito, nawala ako sa context nito. Maliban sa paulit-ulit na pagyayabang na artista ang isang karakter, ni hindi ito nagbigay ng karagdagang clue kung nasaan sila. Masyadong exhibitionist ito na idinaan sa mga pag-arte na bumibirit pero parang wala namang natirang relevance o value. Kung teknikal ang pag-uusapan, ‘yung “Untitled” na siguro ang pinakamakinang sa apat. Meron itong precision at mataas ang antas ng stage design. ‘Yun nga lang, wala rin akong napulot na wisyo mula rito.

Bibigyan ko lang ng diin na handa ako sa mga laru-larong bata nang mapanood ko ang 4Play. Umaasa ako sa mga karupukan nito at umaasa rin ako na may ilang aspeto akong magugustuhan at aabangan kapag sumabak na ang mga trainees sa Tanghalang Ateneo. Kung papatulan ko ang gimik sa titulong ito ng koleksyon ng mga dula, puwedeng puwede na silang tumuloy sa sex proper (kung meron mang ganitong kataga).

Saturday, September 29, 2012

Ang Hapdi na Dulot ng Pagsisiyasat

Ang larawan ay kinuha mula sa clickthecity.com

Joe: A Filipino Rockssical
Produksyon: Philippine Stagers Foundation
Direksyon at Libretto: Vincent Tañada
Musika: Pipo Cifra
Mga Nagsiganap: Patrick Libao, Vincent Tañada, Cindy Liper, Jordan Ladra, Kierwin Larena, Adelle Ibarrientos, Chris Lim, Gabby Bautista, Monique Azerreda, atbp.

Nabitbit ako ng dula sa unang eksena pa lang. Walang malaking number, walang overture at walang matayog na sayawan. Isang Josephine Bracken (Monique Azerreda) ang tila ligaw na kaluluwa ang umaawit ng chant mula sa kawalan. Multo ba s’ya? Hindi natin alam. Siguro s’ya ay nangungulila sa isang oblivion o sadyang hindi lang mapanatag. Para sa akin, dito pa lang, naipinta na ng rockssical (pinagsamang rock at classical, na akala ko n’ung una ay rock at musical na dalawa ang “s”) ang hinihinging pagsisiyasat mula sa mga manonood.

At hindi ito banayad na pagsisiyasat. Complex ang mga punto na inilatag ng dula at ang ilan dito ay kailanman hindi na yata sasayad sa mga kanto ng silid-aralan. Ang unang bahagi ay naganap sa isang elementary school na nakapangalan sa ating National Hero (Rizal Integrated School). Upang mas maliwanag ang argumento, binigyan ng isang proyekto ang mga bata upang magtanghal ng dula ayon sa buhay ni Jose Rizal mismo. Dito natin nakilala ang mga pangunahing karakter na sina Joecas (Vincent Tañada), Joanne (Cindy Liper), Hunter (Jordan Ladra), Bimbo (Kierwin Larena), Julia (Adelle Ibarrientos) at Ambo(Chris Lim) na lahat inartehan (at binihisan) na parang bata ng mga Stagers.

Walang masyadong laman ang dulang nabuo ng mga bata (considering na sila ang mga pambato ng klase). Sa unang puntong ito, nagbigay na agad ng statement tungkol sa kung gaano kababaw o ka-trivial ang ating pang-unawa sa ating Pambansang Bayani. Marami tayong eskuwelahan na nakapangalan kay Rizal pero nasa-saturate na tayo sa dami nito upang silipin at siliping muli ang nagawa n’ya at kung bakit tayo nakarating sa kasalukuyang estado ng bansa, progresibo man o hindi. Kamukha ng komentaryo ni Mike de Leon sa “Bayaning Third World”, nasa barya rin si Rizal, nasa posporo, nasa mga kalye at hindi ako magugulat na magkakaroon ng condom na nakapangalan sa kanya. Ang tanong na lang ay kung gaano kaepektibo ang mga ganitong reminder upang tayo ay maging mabuting Pilipino.

Ang pagtatanghal ng dulang nabuo ng mga bata ang nagdikta sa kung ano ang kinahinatnan nila nang tumanda. Ang central character na si Joecas, na isa nang tanyag na mandudula at kasintahan ng historian na ngayon na si Joanne (na naagaw mula kay Hunter n’ung bata pa sila) ang naatasang gumawa ng dula para sa ika-150 na kaarawan ni Rizal. Mula rito ay in-assemble muli ang dating grupo upang maglaan ng panahon at talent para sa isa na namang dula. Sa loob ng isang bahay, na paminsan-minsan ay merong touches ng Pinoy Big Brother, dito itinahi ang pagkilala ng mga karakter sa kanilang sarili at ang mga naunsyaming isyu n’ung sila ay mga bata pa. Sa pagitan ng mga talastasan sa loob ng bahay, nagpapakita ang multo ni Rizal (Patrick Libao) sa batang ampon ni Hunter na si Turing (Gabby Bautista). Sa tulong ng devise na ito ng pagsasadula, ibinalik sa audience ang iba’t ibang igting ng tanong, mula sa sexuality ni Rizal hanggang sa maugong na usapin ng kanyang retraction.

Sa ikalawang punto namang ito, nagkaroon ng breather tungkol sa totoong subject. Nag-focus ang dula sa growth (o pagkabansot, sa kaso ni Joecas na nilamon na ng sistema) na maaaring magawa ng panahon sa atin. Kung tutuusin, ang mga ideyalismo n’ung grade school ay hindi na masyadong evident kapag naging adult na. Tinulay rin nito ang ilang values tungkol sa pakikisama, maling panghuhusga ng kapwa at ang tila walang katapusang espasyo para sa pagbabago at pagtanggap. On the side, napaka-personal ng bahaging ito ng dula para sa direktor-mandudula nito na si Vincent Tañada. Halimbawa, medyo unusual ‘yung pagkakataon na titira sa isang bahay ang lahat ng think tank, mula sa choreographer hanggang sa costume designer, para lang makabuo ng dula. Magkakaroon lang ito ng bendisyon kapag nakarating ka na sa PSF Studio sa Sta. Mesa at makikita mo ang ilang palapag ng gusali na nakalaan para sa mga Stagers. May ilang komentaryo rin dito tungkol sa practice ng ilang theater group sa bansa, kung hindi pa man sapat ang hardhitting na Director’s Note sa playbill.

Ang ikatlo at huling punto ay tinalakay sa direktang pagkakadikit ng kapalaran nina Joecas at ni Rizal. Signature na sa mga produksyon ng PSF ang mga ganitong ensayo at sa tingin ko ay nanatili itong relevant. Kinakailangang isakripisyo ni Joecas ang kasintahang si Joanne upang lubos na makahulagpos mula sa sistema samantalang si Rizal, ayon sa stand ng dula, ay kinakailangan ding pakawalan ang pagkakaugnay kay Josephine Bracken para sa kasarinlan ng bayan.

Ito ‘yung pagkakataon na hinihiling ko na sana ay nakatutok ang mga batang manonood dahil una, humahaba na ang dula at ikalawa, ang tema ay sensitibo at kinakailangan ng isang bukas na diwa. Kung ang pelikula ni Mike de Leon ay nagbagsak ng isang malaking tanong na tila isang troso na humarang sa kalye, nagbigay naman ng sagot ang dula tungkol sa retraction ni Rizal. Mahalaga ito dahil ito ang sangkap na bubuo sa ambisyosong pagtingin natin sa pagkabayani, sa malawakang scope man o maging sa pansarili at sa pang-araw-araw. Sana’y magkaroon ng ekstensibong diskusyon ang mga bata pagbalik sa kanilang classroom at sana’y maigiya sila ng kanilang guro sa obhetibong talakayan kahit na medyo taboo ang topic.

Kailangan kong aminin na nakaka-nosebleed ang mga layer na tinahak ng dula. Marami itong gustong sabihin. At some point, parang tubig na lang sa ilog ang entertainment factor nito na hahayaan mong dumaloy dahil may ilang mas importanteng elemento ang kailangang pagtuunan ng pansin. Ganoon pa man, hindi ko makakalimutan ‘yung “Why, Love, Why” dahil pinandigan nito ang “rock” sa “rockssical”. Napaka-campy pa n’ung number dahil ito ‘yung sa isang iglap ay may bitbit na gitara ang mga bida. Mas mainam sana kung mas marami pang kanta ang nasa ganitong klase ng areglo dahil hiyang dito, halimbawa, ang boses ni Vincent Tañada. Gusto ko rin ‘yung kapirasong choreography na tila isang taong binaril sa likod kapag nasasambit si Rizal. Tulad ng inaasahan, wala pa rin akong masabi sa dedikasyon ng cast at production staff nito upang makapaghatid ng dulang madaling maabot.

Sana ay humaba pa ang run ng rockssical na ito. Mas marami pa sana ang makanood at lumabas ng teatro na may kadikit na tanong at karampatang pagsisiyasat sa utak. Sa dulo, mahirap mabuhay na nakalatag lang parati ang mga bagay-bagay. Kailangan nating magtanong at kailangan nating maging mas vigilant. Kamukha ni Rizal, nag-ugat lang din naman ang lahat sa kanyang pagtatanong kung bakit naiipit ang bayan sa mababang uri ng pamamalakad. At sana’y katulad n’ya, handa tayong isakripisyo ang sarili upang makarating sa sagot kahit na gaano pa ito kahapdi, kamukha ng gamugamong handang matupok ang pakpak sa apoy upang masilayan ang liwanag.

Wednesday, September 26, 2012

Nakamamatay ang Hindi Pagtawid

Ped Xing: Tatawid ka ba Kahit Nakamamatay?
Produksyon: The UP Repertory Company
Direksyon: Justine Martinez
Mandudula: The UP Repertory Company Pool of Writers
Mga Nagsiganap: Serville James Soriano, Angelo Buligan, Lorenzo Valentino III, Chyrene Moncada, Lei Lois Azarcon, Maria Zarena Rivera, atbp.

Ang una kong impresyon ay napaka-discriminating ng dula. Nangangamoy iskwater (sa kawalan ng tamang salita) ang produksyon. Dugyot ang stage set na parang nasa isang tsipipay na beerhouse sa Cubao. Crowded din ang stage. Kulang na lang ay ang busina ng jeep at para ka nang na-transport sa isang lugar na tingin ko ay ayaw mong marating kung nasanay ka sa kaalwanan. Ang mga ginamit na awit ay mula sa mga Tagalized na bersyon ng mga pop songs bilang reference sa level ng music appreciation na hinihingi ng milieu.

Kung hindi ka sanay sa ganitong klase ng atmosphere, hindi ka talaga mangangahas na tumawid. Pero kapag nakuha mo ang wit, halimbawa ng spoof ng “Cell Block Tango” mula sa musical na “Chicago”, habang pinalitan ang lyrics ng “makina”, “lipstick” at iba pa, madali na itong masakyan. Sa katunayan, at some point, nakakalunod na ang pop culture reference dahil walang tigil na ipaparamdam ito ng dula. Nariyang naging interactive ito sa paglilitanya ng isang karakter sa mga cultic na pick-up line at nariyang tahasang inilagay ang isang mangkok ng pancit canton sa ulo ng isa sa mga bidang si Charice Pempera.

Lousy rin ang pagkaka-execute ng tula-dula (o ‘yung konsepto ng merong nagda-dub at merong naga-act out). Parang isang barkadang lasing ang nakaisip gumawa ng produksyon at ito ang kinahinatnan. Sa kabilang dako, bagama’t hindi deliberate at bagama’t laban sa nakasanayang disiplina ng teatro, natatanggal ang wall sa pagitan ng audience at performer. Gumagana ang mga ganitong devise kung merong agenda at nais masiguro na makakarating ito sa target audience.

Kapag hinubaran natin ito ng ingay at amoy, simple lang ang gustong tahakin ng dula. Gusto nitong patayin natin ang korupsyon. Hindi man sa paraan na naisip ng batang si Charice (Lei Lois Azarcon), ng iskolar na si Mackie Solido (Serville James Soriano na enigmatic sa kanyang nag-uumapaw na husay sa pagsayaw), ang trabahador na si Cesar Mongago (Angelo Buligan na napaniwala ako sa kanyang pagiging everyday Juan), ang bading na si Gardo Bersola (Lorenzo Valentino III) at ang nanay na si Yna Imbernabeh (Chyrene Moncada na gustong gusto ko ang timing) nang pangtangkaan nila ang buhay ng kurakot na city mayor (Maria Zarena Rivera na napaka-versatile at game), pero sa isang bagay na paglalaanan talaga natin ng effort kamukha ng pagtawid sa pedestrian crossing kahit na delikado ito. Sa dulo, wala naman tayong nais landasin sa pagpatay ng korupsyon kung hindi ang aandap-andap na idea na mawala ang kahirapan sa bansa.

At dito na nagme-make sense ang discrimination na naramdaman ko nang mapanood ito. Siguro, kung hindi ako naantig, ibig sabihin lang, wala ako sa boxing ring ng kahirapan. Ang punto ko, ang gusto talagang kausapin ng dula ay ‘yung mga taong nakaka-appreciate ng Tagalized version ng awit ni Lady Gaga o ng walang kamatayang dance moves ng Oppa Gangnam Style upang magkaroon sila ng giya sa tamang pagtawid kahit nakamamatay man ito. Kung tutuusin, mas delikado kung hindi ka tatawid, kung maghihintay ka lang sa isang bahagi ng kalye at hahayaan mong dumaan ang mga malalaking sasakyan. Sa totoo lang, para sa pedestrian talaga ang pedestrian crossing. Ang mga truck ay patuloy na dadaan dahil ito ang kanilang destiny. Bilang pedestrian, kailangan mong tumawid. Kailangan mong mapahinto ang mga pumapasada kahit sandali lang. At kung buhay ang nakataya sa pagtawid, siguraduhin lang na hihinto ang trapik para sa ‘yo at magbabago ito ng ruta.

Ang Fabulosong Pulang Set Piece

Ang larawan ay hinugot mula sa Broadwayworld.com

God of Carnage
Produksyon: Atlantis Productions at The Singapore Repertory Theatre
Direksyon: Bobby Garcia
Mandudula: Christopher Hampton (isinalin mula sa “Lay Waste To England for Me” ni Yasmina Reza)
Mga Nagsiganap: Lea Salonga, Adrian Pang, Menchu Lauchengco-Yulo at Art Acuña

Ang unang unang mapapansin mo sa dula ay ang malaking set piece ni Lawyn Cruz sa dingding ng living room. Kulay pula ito, moderno at fabuloso, kung hindi man nag-uumapaw dahil halos sakupin nito mula sahig hanggang kisame. Sinabi minsan ng isang katoto na ang pula ay mainam na pangdekorasyon sa bahay dahil nakakapag-initiate ito ng conversation. At ganito nga ang itinakbo ng dula. Ang away ng mga bata ay halos walang katapusang pinag-usapan, pinagdebatehan at pinagkalasingan ng dalawang mag-asawa.

Ang may-ari ng bahay na sina Michael at Veronica (Adrian Pang at Lea Salonga) ay binisita nina Alan at Anette (Art Acuña at Menchu Lauchengco-Yulo) upang pagkasunduan ang maiksing insidente ng pisikal na away ng mga anak. Lulan na rin ng pagkakaiba ng mga personality, ang unang mag-asawa ay medyo homey at artsy samantalang ang ikalawa naman ay cosmopolitan at cold, hindi sila magkasundo. Ang tinuldukan na sanang usapan ay lumayo nang lumayo.

Napanood ko ang film adaptation ni Roman Polanski pero mas na-appreciate ko lalo ang script nang mapaanood ko ito sa entablado. May kaakibat na pagkabagot at exhaustion ang dula, na tingin ko ay intensyonal, isang bagay na hindi ko naramdaman nang malayang nakakagalaw ang camera sa buong bahay at malayang nahahati ang frame para sa dalawang mag-asawa. Hanggang sa dulo ng dula, hindi natin alam kung na-settle nga ba ang issue o napagod lang talaga kakadakdak ang dalawang couple.

Pula rin ang kulay ng dugo. Nagbibigay ito ng karampatang adrenaline rush kapag ating nakikita. Hindi man tahasang nagsapakan ang dalawang mag-asawa, nagpalitan naman sila ng wit at grace o ng kawalan nito. Sa kabilang dako, baka nga mas mainam na nagsapakan na lang sila para tapos na ang mahabang boksing. Kung ang mga bata ay mabilis na na-settle ang kanilang argumento sa pamamagitan ng isang sapak, mas malala pa ang mga adult dahil hindi nila ito magawa bunsod ng pressure ng social grace at batas.

Sa apat na nagsiganap, pinakagusto ko si Adrian Pang dahil inangkin n’ya ang character sa pinaka-sitcom na paraan na kanyang nalalaman. Napanood ko sa Singapore noon ang ilang episode ng Phua Chu Kang. Bitbit n’ya sa nasabing palabas ang atake na kanyang ipinakita bilang Michael. Tingin ko, may ilang ad lib s’yang ginawa upang mapagaan ang intense na tema ng dula kahit na comedy naman talaga ito. Hindi ganito ang ginawa ni John C. Reilly sa pelikula. Nasurpresa lang ako at gusto ko ang ginawa ni Mr. Pang. Sa kaso naman ng karakter ni Veronica, tingin ko, mabigat ang hinihingi nito mula sa gaganap. Katunayan, kahit ‘yung take ni Jodie Foster sa pelikula ay hindi ko nagustuhan. Gan’un din sa ginawa ni Lea Salonga rito. Kung sumobra ang delivery ni Ms. Foster, parang na-underestimate naman ni Ms. Salonga ang pagka-praning ng karakter. Hindi ako masyadong natakot kay Art Acuña rito at eksakto naman para sa akin ang ipinakita ni Menchu Lauchengco-Yulo.

Tuesday, September 25, 2012

Philography File # 027: Cinemalaya 2012 Attendees


Let me see if I can still remember them all: Joross Gamboa, LJ Reyes, Enrique Gil, Patrick Sugui, Bessie Badilla and Alvie Casiño. Not much since I’ve been doing this autograph thing during the festival over and over again.

Philography File # 026: Ananda Everingham


I had the chance to ask for his autograph during the recent Cinemalaya, specifically right before the gala screening of Adolf Alix’s “Kalayaan” where he plays the lead. He was very welcoming and craving for a small talk. Since I already saw the film before that, I told him that he could pass for a Filipino. I was surprised that he didn’t buy it outright. He was worried about his minimal speaking lines and I told him that those went fine. I asked him if he has seen the film and he nodded. He said that he’s aware that it requires a special audience, probably different from any mainstream film like “Shutter”. I asked for a picture with him for my red backpack series, thanked him and left.

Monday, September 24, 2012

In-Flight Movies # 002


The Montevideo assignment is almost over and the last in-flight film I saw was around two months ago. Just the same, there’s an urge that I have to finish this entry. This is a way for me to remember stuff. And ponder upon, both on the films that I saw and the rare chance to be flying with Emirates (thanks, dear company).

Flights from Manila to Dubai take around eight hours. That means two to three movies per trip. Unfortunately, the flight leaves from NAIA at close to midnight so the first thing I usually do after the hot towel part is sleep. From Dubai to Manila, the plane leaves at 3am so it’s pretty much the same movie viewing challenge. There’s also the luck of having upgraded to Business and it means more comfy seats and more options for alcoholic drinks (read: more prone to sleep). Dubai to Sao Paulo is a different story. It’s a 14-hour trip. That means I have the luxury to sleep, eat properly and enjoy movies as many as I want. It’s actually one of those trips that you are forced to watch films just to kill boredom.

Anyway, here are the 17 in-flight films I have seen since the start of the year:

Manila – Dubai (January 2012)

Drive (Nicolas Winding Refn, 2011) Ryan Gosling should have been nominated at least for this Taxi Driver-esque film about a stunt double who tried to help his lady love neighbor. His earnest take of the title role is an example why popcorn films sometimes work. Actually, the acting from the ensemble is standout. It’s a Hollywood film but it resorts to quiet moments and intensity.

Dubai – Sao Paulo (January 2012)

Moneyball (Bennett Miller, 2011) Brad Pitt is good here but I think his slot on the last Oscars belongs to Ryan Gosling or Michael Fassbender. It’s more of an Aaron Sorkin film, complete with an Aaron Sorkin ending (read: The Social Network). The very last frame, right before the conventional title card, is just mindblowing. I’m not a sports buff but this one doesn’t alienate me. Direction is light and focused. It doesn’t resort to tricks that a film about sports should be fast-paced and adrenaline booster.

Cave of Forgotten Dreams (Werner Herzog, 2010) Never mind that some of Herzog’s early films that I saw involved the wilderness. His attempt to explore and document the intriguing Chauvet caves in France is just enchanting on its own. I am thrilled to know that early life forms had the sense of what’s called a quasi-cinema. It’s monumental, something that requires more programs and government aid to preserve and rediscover. I can say that this is the most important film for 2010.

Footloose (Craig Brewer, 2011) This is a deconstruction of the 1984 musical film that made Kevin Bacon a household name. Stripped with the iconic musical numbers, the film is down to the story of a small town boy who’s attracted to a girl from a very conservative family. At times effective if seen as a Nicholas Sparks material but it would be more fulfilling if the musical numbers are adapted for a present-day audience. Not to totally scrap the reason that the original film became famous, songs are used as background music to some of the scenes (e.g. little girls singing and dancing to Deniece Williams’ “Let’s Hear it for the Boy” and more).

Sao Paulo – Dubai (May 2012)

Life Without Principle (Johnnie To, 2011) When I saw it, I had this inkling that the film belongs to the same box where Johnnie To’s rom-com “Don’t Go Breaking My Heart” is. Only this time, the genre is more of a definitive Hongkong gangster film. By looking at a different perspective, it tackles further the universal issue of economic downgrade and how it affects the modern day citizen (the bank employee, the cop and even the hooligans). There’s a pivotal scene that involves the stock figures and that alone shows how the crisis can serve as a timebomb for the locals. I am not sold to some of the acting but maybe it’s a part of the Hongkong triad film language.

Cinema is Everywhere (Teal Greyhavens, 2011) This film branches into four small documentaries about film in different locations. In Scotland, Tilda Swinton and Marc Cousins attempt to raise cinema awareness through a mobile movie house. A young and struggling actress in India is followed by a camera as she juggles her time with auditions and a date for a possible future husband. In Hongkong, a group of young students are making a film in what looks like an abandoned building. Another filmmaker in Tunisia is making his way to a prestigious international film festival. There’s actually no coherence in the film and the interviews (with Fruit Chan, etc.) most of the time do not help but I love the passion from its subjects. The title is just appropriate.

The Rescuers (John Lounsbery, Wolfgang Reitherman and Art Stevens, 1977) When I was a kid, my brother who was eight years older than me would make it a point to tell his early moviehouse adventure. With wide-eyed wonder, he would recount how fascinated he was watching this animated film from Disney with my mom and my uncle. I was actually transported back to that time when I saw this hand drawn classic. It felt good to bring back those memories while onboard a trip that would detach me from family and friends for three good months or so. The film, by the way, is a tale that involves rats who are commisioned to rescue an orphan. In the middle of a film, the all too sweet song “Someone’s Waiting for You” is played. Instantly, the song became the theme song of that leg of my onsite assignment.

Dubai – Manila (May 2012)

The Muppets (James Bobin, 2011) The premise is undeniably very Hollywood but it’s an enjoyable one even if you’re not a muppets fan. On the side is the team-up of Oscar winner Amy Adams and funnyman Jason Segel as they provide a bit of a romance and some sugary musical numbers. For me the best scenes are when the muppets do some stroke of metafiction.

Thelma (Paul Soriano, 2011) It’s good that I saw the film before it garnered an award for Best Actress in the recent Gawad Urian. Well, I have to admit that Maja Salvador did a great job in the film. That’s actually the only saving grace for me from this Elma Muros-inspired material. But I don’t think she’s at par with the likes of Fides Cuyugan Asensio for “Niño” or even Eugene Domingo for “Ang Babae sa SepticTank”. Past the titular acting goodness, the film felt like an episode of a teleserye, unusually mixed with melodrama acting and a distracting cinematography from Odyssey Flores. I have nothing against Mr. Flores but it just feels like he should have toned it down a bit.

Manila – Dubai (June 2012)

Haywire (Steven Soderbergh, 2011) This action film is probably Steven Soderbergh’s most physical. There’s nothing much but it’s totally entertaining. Glad that the director can pull off a breather like this one. More!



Dubai – Sao Paulo (June 2012)

Romancing in Thin Air (Johnnie To, 2012) This is my third Johnnie To film that I saw onboard a plane. It’s a romance drama between a famous actor (Louis Koo) and an inn manager (Sammi Cheng) turned sour set in the Yunnan Province in China where altitude sickness is eminent. Plot is like borrowed from a Julia Roberts film but the running time of 111 minutes has an added flavor. Maybe I was overreading it but I liked the metaphor between romance and catching one’s breath.

My Week with Marilyn (Simon Curtis, 2011) Hands down, this is another underrated film from 2011. Michelle Williams did a wonderful job in owning the Marilyn Monroe character. The impersonation works but it is how the larger-than-life celebrity becomes human through Ms. Williams’ take that turns the film into an engaging treat. Kenneth Branagh did a similarly exceptional performance as he breathed to life Sir Laurence Olivier’s character. Premise is a bit trite but forgiveable since it’s more of a memoirs.

Sao Paulo – Dubai (July 2012)

Take Shelter (Jeff Nichols, 2011) It’s a delight to come up from time to time a film from the US that is quiet, slow and very reflective. This film about a family man (Michael Shannon) who’s about to face a mental illness by bearing some apocalyptic hallucinations is a perfect example. When I stayed in Frankfort, Kentucky for close to two months sometime in 2008, it made an impression to me that living in a rural area is a bit depressing. Maybe it has something to do with the houses being built far from each other but I am just theorizing from a Third World perspective. Only the film does not stick to the depression per se. It’s a character study of an everyday American citizen and how a family reacts to a similar dilemma. The last sequence of the film actually questions the heart of its premise. It charges back to the audience the possible prejudgement that is fueled from the start. It’s a celebration of humanity and its flaws, or the beauty of nature that is sometimes overshadowed by its own catastrophes.

Moy Papa Baryshnikov (Dmitry Povolotsy, 2011) I believe this was the first Russian film I have seen onboard. A colleague once said that probably Filipinos were Russians on their past life as both races are very family oriented. This film is about a young male student named Borya in a prestigious ballet school in Moscow. It is set in the late 80’s when Mikhail Baryshnikov became an iconic figure in the world of ballet. Borya who lives with his mom in what looks like a working class neighborhood doesn’t know who his real father. He claims one day that his father is actually Mr. Baryshnikov. This resulted to a slight gain of confidence from the kid, making a commentary about the absence of a parent to a family. It’s a feel-good coming-of-age film and looks very mainstream as we know it. I was expecting a Hollywood ending but it rerouted to a resolution that is more fulfilling and satisfying.

The Lorax (Chris Renaud and Kyle Balda, 2012) I must have been really happy when I saw it because I got teary eyed during the last part for no apparent reason at all. Maybe I was just excited to be home. The film, coincidentally, is about home or the preservation of it. It’s about family and it’s about sticking with them even if the outside world has evolved into something disastrous or corrupted. It’s also about the environment, about keeping it pure no matter how flawed and limiting sometimes. There’s actually nothing much from this Hollywood spectacle. Voice talents from Zac Efron, Taylor Swift and the good Danny DeVito are just fine with me. I think it’s the way the message got across that’s admirable in the most kid-friendly way, especially in this age that animated features started to get darker and darker.

Dubai – Manila (July 2012)

A Ghost of a Chance (Koki Mitani, 2011) Based from the note in the film selection menu, this one’s the highest grossing Japanese film in 2011. It would be really unfair but I made a comparison in terms of sensibility to the highest grossing Filipino film during that year. Though Wenn Deramas’ “Praybeyt Benjamin” has a commentary on homosexuality and its acceptance to the society, it drowned in the middle of the film in the most dim-witted way possible. This Japanese film, also a comedy, is more situational than a social commentary. It tells a story of an incompetent female lawyer (Eri Fukatsu) who’s last chance to live up to her father’s legacy is by having a ghost as a witness in a murder case. The premise is actually stupid but I got the hang of it the moment the film takes it seriously. Its resolution is both satisfying and uplifting. Even if the film runs for a whopping 142 minutes, I enjoyed every turn without having the nagging feeling that it’s undermining my intellect.

Beremennyy (Sarik Andreasyan, 2011) This Russian film is totally different from the other one that I saw. It’s a comedy in the most reachable way possible and I wouldn’t be surprised if this film made money at the tills. It’s about a male news anchor that’s married to a pretty lady but doesn’t have a baby yet. He conversed to the universe one day to become a dad and ended up being pregnant himself. Maybe it’s another statement on how family oriented the Russians are but the film is very lousy on its delivery. It runs for about 84 minutes anyway so I didn’t mind being stuck in that jam for a while.

Sunday, September 23, 2012

Ilang Pagkabalisa sa mga Pamagat ng Palabas sa Telebisyon

Nasa pagdudulay-dulay ako ng ideya kung itutuloy ko ba ang pagsugod sa SM Megamall upang manood ng Korean Film Festival o hindi. Andami ko na rin kasing gustong isulat. Andaming nakatambak. Kailangan ko ng isang weekend na nasa kuwarto lang ako at walang ibang poproblemahin kung manonood ng musical variety show sa TV o hindi. Sa ilang palakad-lakad ko sa kuwarto (hindi ito exaggeration ha), nabangga ako sa isang tanong na nakuha ko sa Facebook: “lalake” ba o “lalaki” ang tamang baybay sa Filipino word ng “man” o “boy”?

Personally, ang giya ko ay ang TV show na “Palibhasa Lalake” na umere sa primetime sa loob ng higit 12 taon. Ang isa pa ay ang antonym nito na “babae” na nagtatapos din sa titik E. Pero ‘yun nga, hindi ako sigurado sa tamang ispeling kaya nagtanong ako sa Twitter. Nakakuha naman ako ng isang sagot na ang reference ay ang kanyang nanay na Bulakenya. Ang tamang baybay raw talaga ay “lalaki” n’ung Tagalog pa ang term para sa Filipino na wika. Nakakailang kasi itong gamitin. Parang “lalaki”, ‘yung inunlapiang kabaliktaran ng “liliit”.

O, sige, kung ang tamang baybay talaga ay “lalaki”, malaki pala ang kasalanan sa atin ng sit-com na “Palibhasa Lalake”. Imagine, 12 years tayong ginagago nito! Parang pelikula lang ni Pedro Almodovar na “La Mala Educacion”. Kunsabagay, mahirap talagang magtiwala sa mga pamagat ng TV shows bilang extension ng silid-aralan. Isang naghuhumindig na halimbawa nito ay ang MMK na wala man lang question mark sa dulo. Maalaala Mo Kaya. Hindi ba tanong ito. Este, hindi ba tanong ito? At biglang parang buhos ng ulan, pumatak sa akin ang ilang palabas sa telebisyon na tingin ko ay meron ding question mark.

Heto ang ilan:

Protege Kailangan ng question mark dahil hindi natin alam kung bakit meron ganitong palabas na nasa ikalawang season na kahit hindi natin alam ang nangyari sa nanalo sa una.

Artista Academy Ito dapat, merong tatlong question mark.

X Factor - Philippines Nawala na 'yung question mark mga two weekends ago kaya safe na 'to.

Sarah G Live Hindi kaya live 'yung isang episode na merong duet kasama is John Lloyd Cruz. Question mark!
Gandang Gabi Vice Minsan, hindi naman maganda kaya question mark din 'to.

Kapitan Awesome Wala dapat itong question mark dahil awesome naman s’ya talaga, wala nga lang masyadong nanonood.

24 Oras Parang minsan naman ay 24.5 oras ang ginamit na time frame sa paghahanap ng balita. So, dapat question mark din dapat ito.

Party Pilipinas Ang alam ko, malakas ito sa Mega Manila pero hindi masyado sa buong Pilipinas. So, kalahating question mark ito.

Walang Tulugan with the Master Showman Totoong totoo ito kaya dapat ay merong exclamation point. Sa katunayan, may radio program si kuya Germs na ang title ay Walang Siesta.

Kris TV At lahat ng shows ni Kris, meron dapat exclamation point at #@%#%$^$%^$%^%&^%&@#$@!#

Enchanted Garden Parang hindi naman garden este enchanting. So kalahating question mark lang ito.

Eat Bulaga! Meron nang exclamation point so hindi na kailangang i-analyze. Self-correcting ito.

It’s Showtime Well, generic masyado ang pamagat. Mukhang show naman at particular naman sa time dahil malakas ang palabas bago ito. So puwede na as it is.

Rated K Ayan, puwedeng blind item ang dating kaya hindi na kailangang lagyan ng ! o ? Puwedeng K for Kaning-Baboy. K for Kalokohan. K for Kapekean. Ikaw na ang bahala.

Walang Hanggan Question mark ito dahil naaamoy na nating lahat ang hangganan.

Ang Aso ni San Roque Hindi ko pa napapanood pero sure naman ako na may aso sa show kaya aprub ang title nito.

Unang Hirit Hindi kaya. May palabas kaya bago ito! So, question mark din.

Umagang Kay Ganda Hmm, depende kung araw ng suweldo. Question mark din s’ya.

Wala na akong maisip. Ikaw na lang ang bahalang mag-educate sa sarili mo. Wala na ring panahon para sa Korean film fest. Pero nasagot na ang tanong ko. Mas madali palang ispelingin ang mga babae.

Saturday, September 22, 2012

Philography File # 025: Olivier Assayas


This one was also accomplished through a favor from a co-member of Cinephiles. When Don Jaucian tweeted that he's going to meet French filmmaker Olivier Assayas ("Clean", "Summer Hours", etc.) in an event at the CCP, I replied and asked him to get an autograph for me. So here it is.

Last time I checked, Mr. Assayas had an entry at the recently concluded Venice Film Festival.

Philography File # 024: The Main Cast of "Ang Sayaw ng Dalawang Kaliwang Paa"


This was accomplished during the film's post-Gawad Urian party held at the Ateneo. I got invited but unfortunately, I was in Montevideo then. So I asked some friends from the Cinephiles Facebook group to get the cast's autograph for me. I don't know what my friends told them but by looking at the dedication, I feel like an important person who's about to head home from an equally important trip. Anyway, the signees are probably busy with their respective teleseryes. Paulo Avelino is doing a kontrabida role as Nathan in the popular "Walang Hanggan" in ABS-CBN while Jean Garcia and Rocco Nacino are busy with their own projects with GMA7.

Sunday, September 16, 2012

Ilang Kamatayan sa Cinemalaya 2012


Sa totoo lang, naiinggit ako kapag nakakarinig ako ng ilang komento na kayang isakripisyo ang hindi pagdalo sa Cinemalaya o ang pagkawala ng festival mismo. Sana dumating ang araw na kaya ko na itong ipangalandakan nang punung puno ng kumpiyansa. Bagama’t may paunang batok ang pagsabog ng ingay tungkol sa pag-urong ng “MNL 143” dahil sa pangingialam ng committee sa casting, hindi pa rin ako nadala sa pag-asam na pumila para sa festival pass (P3,000 ngayong taon, mas mura ng P2,000 mula noong nakaraang taon). Nandoon pa rin ‘yung sugar rush kahit ilang beses ko na itong kinilatis at nanalamin. Parang may kaakibat na kamatayan ang pag-apak sa CCP sa kabila ng ilang protesta sa tingin kong maling practice kung ‘yung “malaya” sa Cinemalaya ang pag-uusapan. Pero ganoon talaga siguro.

Ilang linggo bago ako umuwi ng Pilipinas mula sa Uruguay, nag-declare ng bankruptcy ang national airline (Pluna) na maghahatid sa amin sa Sao Paulo, Brazil mula sa Montevideo. Hindi puwedeng mangyari na hindi maabutan ang connecting flight ng Emirates papuntang Dubai at Manila kung kaya’t halos isang linggo kaming hindi makatutok sa trabaho sa kakatawag ng mga opisina na kadalasan ay Spanish-speaking. At bago ma-flatline ang aming pag-asa, hayun at nagawan ng paraan na kliyente kahit na ang ibig sabihin nito ay tatambay kami nang mas matagal sa Sao Paulo at magkakaron kami ng isang stop-over sa Porto Alegre. Hindi na ako nagreklamo. Kahit papaano ay suhestiyon din ito para sa isang blog entry sa pagiging accidental tourist doon. Inuna ko lang itong isulat habang sariwa pa.

‘Yun nga lang, paglapat ng film festival mismo, hindi ko akalain na babrasuhin ako ng iba’t ibang hugis ng kamatayan mula sa mga entry nito.


Kamatayan sa Upper Class (The Animals, Gino M. Santos). Ang unang impresyon ko sa pelikula, malinaw ang authenticity nito sa paglalarawan ng isang buhay elitista. Semi-real time ang pagkukwento nito tungkol sa tatlong teenager (dalawa rito ay magkapatid) at kung paano nila binuno ang umaga sa eskwela at gabi sa isang fundraising party. Ang mala-kristal na buhay conyo ng mga karakter ay binasag ng ilang karahasan. Ang pinakabata sa tatlo na nais sumali sa fraternity ay na-trauma sa kanyang mga nasaksihan (Patrick Sugui) at ang kapatid nitong babae (Dawn Balagot) ay mas brutal ang hinantungan dulot ng abandon, na isa ring hugis ng violence, mula sa kapwa-teenager na kasintahan (Albie Casiño). Sinasabi lang ng pelikula walang sinisino ang kapalaran (o absence nito). Pero higit sa lahat, ito ay isang aquarium ng isang mukha ng society na madalas nating hindi maapuhap sa kalawakan ng Philippine cinema. Kung nakapaglaan lang ng angkop na planting sa umpisa, baka sobra ko itong nagustuhan.

Kamatayan ng Pangkaraniwang Balangkas ng Pamilya (Diablo, Mes de Guzman). Matapos ipakita ang pisikal na manifestation ng diablo sa isang tila sinapiang lalake, ipinakilala sa audience ang isang matandang babae na mag-isang naninirahan sa isang lumang sementadong bahay. Dito ay sinamahan natin s’ya sa kanyang pag-iisa mula paggising, hanggang sa kanyang pagbabantay sa isang maliit na puwesto sa bayan at ang pagtulog na ginaguwardiyahan ng isang anino. Ang una kong naisip, isa itong matandang dalaga pero nagulat ako na isa pala itong ina na maraming anak. Hindi masyadong matanggap ng sistema ko kung bakit ang isang matandang ina ay hinahayaang mabuhay nang mag-isa sa isang bahay ng kanyang mga anak. Given na maternal ang mga Pinoy, ang kalagayan ni Nana Lusing (Ama Quiambao) ay isang rarity. Sa mga sumunod na eksena, dito nalaman ng audience ang kadahilanan ng kanyang pag-iisa. Marahil ay gustong sundutin ng pelikula ang ilang ills natin sa structure na hindi masyadong conventional kamukha ng isang ina na ang pinapasan ay higit pa sa isang krus. Bonus na lang ang na ang manifestation ng “pagsanib” ay idinaan din sa ilang simbolismo: mga magnanakaw na itinuring na sariling mga anak at isang Kristiyanong anak na pumasok sa bahay na tila isang magnanakaw.

Kamatayan ng isang Ama (Intoy Syokoy ng Kalye Marino, Lem Lorca). Nang mamatay ang ama ni Intoy Syokoy (JM de Guzman), isang tahong diver, dito na nakita ang malaking alon na kanyang kakaharapin upang mabuhay nang mag-isa. Maganda sana itong parallel sa abandon na ginawa ng mga Amerikano sa Naval Station Sangley Point sa Cavite na s’ya ring komunidad ni Intoy ayon sa short story ni Eros Atalia. Ang social decay, bagama’t hindi masyadong malinaw ang pag-uugnay nito sa pag-alis ng mga Kano, ay patuloy na in-explore sa mumunting kuwento ng kahirapan. Nariyan ang mga kabarkada ni Intoy na nakikipaglaro sa ilang petty crime at ang kanyang object of desire na si Doray (LJ Reyes). Ang unang unang mapapansin sa pelikula ay well acted ang cast, mula kina JM at LJ at maging ang mga sumusuporta rito. Hindi ko lang masyadong nakapa ang vision o focus ng pelikula, kung ano ang gustong gawin dito. Coming of age ba ito para sa donselyang si Intoy o tungkol ito sa isang community na patuloy na nabubulok? Ano ang gustong sabihin na halos lahat ng love scene dito ay nakatalikod ang babae (maliban sa isang eksena)? Hindi ko rin masyadong masakyan ang tiyempo ng humor nito pero all in all, nakalangoy naman ito sa gustong puntahan.


Kamatayan ng Nakasanayang Storytelling (Kalayaan, Adolf Alix). Mabagal sa pangkaraniwang Pinoy film ang kuwento nito tungkol sa isang sundalo na si Juan (Thai actor na si Ananda Everingham) na naka-station sa isa sa mga isla sa municipality ng Kalayaan sa Palawan. Bagama’t walang giyera sa pinag-aagawang isla, merong pinaglalabanang unos ang sundalo mula sa kanyang nakalipas na nagbunsod sa kanya upang hindi magsalita at ang pakikisalamuha nito sa ilang engkanto sa nasabing pristine island. Sa puntong ito pa lang ay masasabi ko nang isa ito sa pinakahusay na war film sa local cinema. Ang pagkakasali ng isang Thai actor bilang isang Pinoy karakter ay isa nang statement ng teritoryo. Idagdag pa rito ang ilang realization na ang totoong kalaban sa giyera ay wala sa pisikal na aspeto kundi sikolohikal. Malaki ang naiambag ng cinematographer na si Albert Banzon upang mailatag ang kinakailangang espasyo ng sundalo sa kanyang trono ng dagat, white sand at mangroves habang nakikipagbuno sa mga elemento nitong nakikita at hindi nakikita. Hindi man nagawa ng pelikula na makapagkuwento sa paraang nakasanayan na (kamukha, halimbawa, ng “Harou” ni Adolf Alix), marami rin itong naipakita at naibahagi. Kung meron man akong nais punahin, kahit na napakaliit na bagay lang, ito na siguro ‘yung pagkaka-cast kina Zanjoe Marudo at Luis Alandy. Naisip ko na mas 2012 ang kanilang presence kesa sa hinihingi nitong era na panahon ni Erap. Baka mas epektibo rin kung sumugal na lang sa ilang non-actors.

Kamatayan sa Monasteryo (Aparisyon, Vincent Sandoval). Tahimik at mabagal subalit nananatiling reachable ang munting kuwento na ito ng mga madre sa isang liblib na monasteryo noong dekada ’70. Sa umpisa ay ipinakilala sa atin ang structure dito mula sa isang baguhan hanggang sa mother superior at kung paano nila pinapalipas ang isang araw. Isang trahedya ang nagpabago sa paulit-ulit na ritmo ng kanilang buhay nang magkaroon ng direktang pagharap sa karahasan ang dalawang madre. Nagsilbi itong pangitain sa isang bahagi ng kasaysayan sa Pilipinas na hanggang ngayon ay patuloy pa rin nating pinagsisikapang hindi na maulit. Maraming puwedeng purihin sa pelikula. Ang magkakasanib puwersa ng musical scorer (Teresa Barrozo), editor (Jerrold Tarog) at cinematographer (Jay Abello) ay halos effortless na nailatag sa manonood ang katahimikin na hinihingi ng espasyo at panahon. Nasabayan nito ang hinihinging feel ng materyal. Mahuhusay rin ang mga nagsiganap dito. Si Fides Cuyugan-Asensio ay napaghalo ang hinihinging command ng isang superior, ang guilt na kaakibat nito at ang maskara na kailangan n’yang isuot upang maitago ang niloloob. Si Raquel Villavicencio naman ay nakuhang ipamalas ang isang istriktong karakter na ang opposite pole ay isa palang marupok na kayang kayang lamunin ng takot. Si Mylene Dizon ay gamay na gamay ang kontrol sa hinihinging role mula sa kanya. Mula sa pagiging determinado ng karakter ni Ms. Dizon, si Jodie Sta. Maria naman ay isang kristal na napakadelikado. Sa dulo, nagkaroon ng shift (ang determinado ay naduwag at vice versa) at nagawa naman nila ito nang maayos. Gustung gusto ko kung paano tinapos ang pelikula. Bagama’t hindi ito tahasang tumalakay sa Martial Law, na-highlight nito ang isang bahagi ng ating pagka-Pilipino. Justified na ang pangitain ng isang paparating na madilim na bahagi ng ating kasaysayan ay naranasan ng mga taong relihiyoso at madasalin. Sana’y gumawa pa tayo ng mga ganitong pelikula upang magpaalala sa atin ng ating pinagdaanan at upang basagin ang hinala na wala tayong sense of time. Hindi sana tayo makalimot.

Kamatayan ng Isang Kabarkadang Babae (Mga Mumunting Lihim, Jose Javier Reyes). Maliban sa ideya na papatayin mo (at bibigyan ng medyo offbeat na role) sa isang pelikula ang isang Judy Ann Santos , wala naman akong nakitang agresibo sa sabak na ito ni Jose Javier Reyes sa Cinemalaya. Kung tutuusin, mas gusto ko ang indie spirit (kung meron mang ganitong term) ng direktor n’ung ginawa n’ya ang “Phone Sex” at mga kasabayan nitong pelikula. Pero, sige, granted na gusto n’ya talaga sigurong ikuwento ang isang deconstruction ng female bonding sa isang proyekto na makakatrabaho n’ya ang isang ensemble na pinapangarap n’ya, tingnan na lang ang pelikula sa kung ano ang nagawa o naisalba. Ang pinaka-reliable siguro na aspeto rito ay ‘yung cast. Halos walang ka-effort-effort ang interpretation nina Judy Ann Santos, Agot Isidro, Janice de Belen at Iza Calzado sa isang barkada na hinamon ng maling perception sa isang perpektong pagkakaibigan. Lumitaw rin ang individual na boses ng mga babaeng karakter: ang I-get-what-I-want, ang cynical, ang over achiever at ang mababa ang morale. ‘Yun nga lang, madalas akong napapako sa impresyon na ang role ni Janice ay tila isinulat mula ulo hanggang paa para kay Eugene Domingo (na umurong daw sa proyekto dahil sa mga commitment nito). Gamay na gamay ng writer-director ang likaw ng bituka ng kanyang mga babae sa pelikula habang nasasapawan at halos nilamon ang boses ng mga lalake rito partikular si Roeder na para sa akin ay miscast bilang asawa ni Judy Ann. Mukhang naitawid naman ang gustong paratingin at hindi nga lang ako masyadong nasagasaan. Sapat nang mapangiti ako nang makausap ko ang isang professional mother noong festival at sinabing “Ganyan naman talaga kaming mga babae, nagsasaksakan minsan nang patalikod.”


Kamatayan ng Boses (Ang Nawawala, Marie Jamora). Umuwi si Gibson (Dominic Roco) sa kanyang nakaaalwang pamilya (Boboy Garrovillo at Dawn Zulueta bilang mga magulang) sa Pilipinas upang harapin ang kanyang nakaraan at hanapin ang sinasadyang pagkawala ng boses. Kung tutuusin, manipis lang naman ang premise pero napakapal ito ng makukulay na moment at bagsakan ng linya sa pelikula sa saliw ng pinakanapapanahong pagkahilig ng mga kabataan sa musika. Hindi ko kailanman nakita na isa itong mahabang music video pero malaking bagay ang pagka-at home ng direktor na si Marie Jamora sa ganitong devise ng storytelling. Interesante para sa akin ang take ng bidang si Dominic Roco bilang isang young adult na maraming angst sa dibdib pero hindi n’ya maibulalas sa mga salita. Interesting din sa akin ang conflict ng anak sa kanyang ina na ang tanging takbuhan ay ang kanyang kakambal na matagal nang namayapa. Interesting din sa akin ang mala-Last American Virgin na love angle nina Gibson at Enid (ang luminous na si Annicka Dolonius). Maliban sa mga ganitong initial na kinang ng pelikula, hinikayat nito ang audience, na kamukha ni Gibson, ay usisain ang nakaraan. Ang pinaka-obvious siguro sa subtlety na ito ay ang costume design na parang nahukay pa sa lumang baul. Madalas din tayong bentahan ng fascination ng mga batang karakter sa mga Kundiman at long-playing records. Maging ang isang party ay nakatema sa 80’s na sinahugan pa ng association ng isang lumang pelikula ni David Lynch. Ang lahat ng ‘yan ay charming para sa akin kahit na sobrang manipulative nito upang suriin natin kung maging tayo man ay may boses din na nawawala.

Kamatayan ng Seguridad (Posas, Lawrence Fajardo). Isang munting edukasyon sa hustisya sa Pinas ang ipinakita ng pelikulang ito. Kung tutuusin, walang bida rito. Lahat merong itinatagong kasansangan. Isang babae ang ninakawan ng celfone na naglalaman ng isang maselang video kasama ang boyfriend na meron nang sabit. Ang snatcher, bagama’t ipinakitang isang mabuting anak, ay walang moral issue sa kanyang ginagawang pagnanakaw. Kung tutuusin, nakuha pa n’yang bigyan ng hustisya ang pang-iisnats dahil, ayon sa kanya, ito ang inaasahan ng tao. Ang mga pulis, ang naatasang bantay ng seguridad ng bayan, ang nagmukhang pinakamalansa sa lahat. Mula sa mga player na ito, pinaglaruan na parang basketball ang gamunggo at aandap-andap na Philippine justice system. Wala naman akong makitang pangit o mali sa pagkakagawa. Hindi lang nito napukaw ang atensyon ko. Parang pakiramdam ko kasi, deserving silang lahat sa mga sinapit nila at malayo ito sa aking hinagap. Siguro, makaka-relate ako hanggang sa pagdala ng celfone sa isang mataong lugar kamukha ng Quiapo pero kasama na sa ganitong risk ang manakawan. O, baka ultra idealistic pa rin ako na habang wala kang ginagawang masama, wala rin dapat masamang mangyayari sa ‘yo. Hindi ako masyadong nahila ng mga aktor dito maliban sa ilang eksena. Una, ‘yung eksena sa may dulo na kabilang ang mga manok na walang tigil sa kakaputak. Napaka-intense noon at nakakakilabot. Gusto ko rin ‘yung huling stare ni Art Acuña mula sa glass door ng presinto. Ang pinaka-bonus ko na lang ay ‘yung chase scene sa may umpisa na napakasuwabe ng pagkaka-edit.

Kamatayan ng Pagka-Pilipino (Mga Dayo, Julius Cena). Walang inuwi kahit isang award ang pelikulang ito noong nakaraang Cinemalaya pero parang marami akong naiuwi pagkatapos ko itong mapanood. Medyo gasgas na ang tema tungkol sa mga OFW at Fil-Am sa Guam at ang intertwining na storytelling ng tatlong karakter ay maraming beses na ring nailatag. Pero sa kabila nito, gustung gusto ko ang pagkakadirek at malagong ang boses na gusto nitong isatinig. Noong nakita ko ang US noong 2008, alam ko na may kakambal na depression ang lugar. Hindi ko alam kung bakit pero parang isa itong malaking painting ni Edward Hopper. Malalaki ang bahay pero minsan ay magkakalayo at nakakadurog ng puso ang distansya (ito ay ayon lamang sa mga lugar doon na napuntahan ko). Kaya maraming mall, maraming shopping center at sinehan upang maibsan ang ganitong level ng pagka-remote. Nasundot ng pelikula ang pagkabalisang ito. Kahit na malaya at minsan ay maalwan ang pamumuhay ng tatlong Pinay, mababasa pa rin sa kanilang mukha ang hinaing na hindi naman talaga sila nabibilang sa isang foreign land. Ang inang si Ella (Olga Natividad) ay sumasagwan sa pagiging ina, pagiging anak at isang trabahador sa gitna ng mga pating, kababayan man o hindi. Si Alex (Sue Prado) ay nagse-seesaw sa pangamba na baka ang desisyon ng kanyang utak ay baka hindi matimbang sa desisyon ng kanyang puso. Ang Fil-Am naman na si Miriam (Janela Buhain) ay tumutulay sa alambre matapos ang isang divorce. Lahat ng ito ay pinaikot na parang puppet ng isang gintong pangako na kung tawagin ay Green Card o American citizenship. Sa dulo, nakarating sa akin ang lungkot ng mga karakter at hindi maiikailang malaki ang naiambag dito nina Sue Prado at Olga Natividad. Sa katunayan, kapag naaalala ko ang mga eksena nila, nakukurot pa rin ako. Para sa akin, naibigay nila ang pinakamahusay na pagganap sa buong festival.


Kamatayan ng Isang Alagang Aso (Bwakaw, Jun Lana). Ang unang impresyon ko sa pelikula ay malinis at maayos naman ang pagkakagawa nito. Sa katunayan, natawa ako sa isang eksena na may konting bahid ng black comedy (eksena ni Luz Valdez). Wala rin naman akong nakitang kapuna-puna rito maliban sa isang pagkakahawig ng execution sa huling sequence ng “Ang Pagdadalaga ni Maximo Oliveros”. Bading din ang bida sa pelikulang pero isang matandang bading (Eddie Garcia) na hinaharap ang buhay-solitaryo sa isang maliit na bayan sa probinsya. Noong una ay iniisip ko kung bakit masungit ang bida rito. Baka may kinalaman ito sa kinikimkim n’yang sekswalidad pero wala namang direktang statement paukol dito. Mas tinumbok nito ‘yung kawalan ng totoong minamahal sa buhay. Pinaigting lang nang hindi ito masuklian ng tricycle driver (Rez Cortez) na kanyang inibig at pinabulaklak ng pagpanaw ng kanyang alagang aso. Sa parteng ito ay naging malinaw na ang lahat. Malaking bagay sa isang tao ang umibig pero ang may pinakamalaking pitak sa pag-ibig na ito ay ang pagmamahal sa sarili. Bago ipakita ang kredito sa dulo, nabanggit na ang pelikula ay inialay para sa manunulat na si Rene O. Villanueva. Mas nagkaroon sa akin ng ibang dimensyon ang pelikula dahil dito.

Kamatayan ng Anak (Sta. Niña, Manny Palo). Naalala ko ang kamukhang insidente mula sa pelikula na nangyari sa bayan ng Calauag sa Quezon n’ung bata pa ako. Isang namayapang matandang babae ang hindi sinasadyang lumuwa ang kabaong sa sementeryo roon at napansin nga ng mga tao na hindi ito naaagnas. Nagkaroon ng instant celebrity status at inilagay ito sa pedestal na parang isang santo. Sa katunayan, binuksan pa ang isang bahagi ng simbahan upang masilip ng mga usyosero kabilang na ako at kung sinumang kasama ko noon na hindi ko na matandaan. Pagdating ng ilang araw ay inilibing din ito. Ganito rin ang premise ng pelikula tungkol sa isang lalakeng (Coco Martin) natagpuan sa lahar ang namayapang anak na hindi naaagnas. Kasabay ng pagkakadiskubre na ito ay ang paghukay sa isang nabubulok na nakaraan. Sa totoo lang, nag-enjoy ako sa pelikula sa level na nae-enjoy ko ang isang teleserye o sa kawalan ng tamang salita, mainstream drama. Mukhang klaro naman ang intention nito at ang mga eksena ay naitawid nang maayos kung hindi man sobrang maayos. ‘Yung eksena ni Coco Martin sa umpisa na naglalakad sa isang lugar na nalahar habang bitbit ang maliit na kabaong ay memorable para sa akin. Gusto ko rin ang mga eksenang nand’un sina Alessandra de Rossi at Irma Adlawan. At ang pinakagusto ko, ‘yung wala itong pakialam kung magmukhang mainstream ang finished product para sa isang film festival na mas associated sa indie. Medyo pinapatingkad nito ang gray area ng discrimination kung ano ang indie at kung ano ang mainstream. Kung tutuusin, wala naman talaga dapat na magkabilang-panig.

Kamatayan ng Moralidad (Oros, Paul Sta. Ana). Ang pinakamatinding kalaban lang ng panonood ng pelikulang ito ay ang pagkaumay ng audience sa mga real time na treatment at ang mga sequence na sumusunod na parang aso ang kamera. Kapag tinuklap na ang layer na ‘yan, isa ito sa maraming makabuluhang pelikula na naipalabas sa Cinemalaya ngayong taon. Tungkol ito partly sa saklaan at sa paggamit sa patay bilang taya sa isang klase ng pasugal sa Pilipinas. Pero tungkol ito talaga sa magkapatid na sina Makoy (Kristoffer King) at Abet (Kristoffer Martin) na nakilala natin bilang mga representasyon ng kamurahan, kung hindi man kawalan, ng halaga ng buhay sa Pilipinas. Totoong dahil sa kahirapan ay nagiging sabaw ang solidong moralidad ng isang Pinoy na pamoso sa Asya bilang mga Kristiyano. Lahat ay kayang gawin, lunukin at isuka para lang sa kumakalam na tiyan. One sided nga lang ang pelikula. Hindi ito nagpakita ng balanse para sa mga mabubuti at masasama pero ipinakita naman nito na ang core ng tao, kahit na basag ang moral, ay marunong pa ring magdalamhati lalo na’t itoy isang kadugo. Mahusay si Kristoffer King dito. Gustung gusto ko ‘yung pagiging unpredictable ng pagde-deliver n’ya ng linya at napakahirap maging kumportable sa mga emotion na lumalabas mula sa kanya. Si Kristoffer Martin, para sa akin, ay mahusay rin bilang nakababatang kapatid. Naipakita n’ya ‘yung pagiging free spirited na hinihingi ng karakter. Gusto ko rin ang napiling location at ang pagkaka-photograph dito. Napaka-visual. May kakaibang charm ‘yung isang eksenang napapaligiran ng usok ang lugar. Tingin ko, kung “Oros” ang basis, isa nang competent na writer-director si Paul Sta. Ana.


Kamatayan ng Isang Presidente (Ang Katiwala, Aloy Adlawan). Sumasang-ayon naman ako na napaka-promising ng premise ng pelikula. ‘Yung bahay ni Manuel L. Quezon na gusto nang ibenta nang may-ari, ay may konting sahog ng “Summer Hours” tungkol sa kawalan natin ng sense of history. Ang panggagaya ng katiwalang si Ruben (Dennis Trillo) sa nasirang presidente ay merong bahid ng ilang psychological thriller. Pero sa dulo, medyo nawindang ako sa gusto talagang sabihin ng pelikula. Base sa mala-Amorsolo na shot sa dulo (isang karitela lulan ang isang pamilya ang bumabagtas sa isang bukid), ang gusto yatang tukuyin ay ang pagkakakonek ng mga salita ni Quezon tungkol sa gobyerno at kahirapan sa pangkasalukuyang sitwasyon ng bansa. Ipinakita sa pelikula, sa pinaka-celluloid na paraan, na overpopulated ang karahasan sa Pilipinas, maging sa Metro Manila man o sa probinsya (na ironically ay Quezon City at Quezon Province ang ginamit na geographical peg). Ang mabubuti (pamilya ni Ruben) ay parang mga dagang nasusukol at kailangang tumakas. Pero kung ito ang gusto talagang sundutin, mawawalan na ng saysay ang reference kay Quezon. Kumbaga, hindi magiging eksklusibo ang ganitong mga inspirasyon dahil marami tayong paghuhugutan. Kung propaganda man ito sa awareness ng kadakilaan ng dating pangulo, hindi ko masyadong mabigyan ng sapat ng kredibilidad. Tingin ko, meron pang ibang treatment na puwedeng gawin at mas epektibo. Kung pinili naman ng direktor ang ruta ng psychological thriller, na isa ring mainam na suhestiyon tungkol sa nakakabaliw na kahirapan sa totoo lang, baka magkaroon pa ng ilang kinang. Gusto ko ‘yung ginawa n’yang “Signos” noon at naisip ko lang na hindi magiging mahirap kung nasa ganitong direksyon ang kuwento. Hindi pa nakatulong ang pagsingit sa gitna ng isang animation na tila hinugot mula sa palabas sa telebisyon na pambata. Cute ito pero hindi nakatulong sa kabuuang bisyon kung meron man.

Kamatayan ng Pagkatao (Requieme!, Loy Arcenas). Sa mga napanood ko ngayong taon sa Cinemalaya, ito na siguro ang merong pinamabusisi, kung hindi man pinakapalaban at pinakapinag-isipang script. Sa unang act, mahirap kapain kung saan pupunta ang pelikula at kung tungkol ba ito sa anong tema. Dalawang insidente ng kamatayan ang parallel na kuwento ang sinundan. Isang ginang, si Swanie (Shamaine Buencamino), ang nais gatasan ang pagkamatay ng isang Fil-Am na may direktang reference sa pagkamatay noon ng fashion designer na si Gianni Versace. Isa namang fashion designer din, si Joanna (Anthony Falcon), ang dumaan sa pagkahaba-habang proseso ng pagpapalibing ng patay na hindi kamag-anak. Magkadikit na magkadikit ang dugtong ng kuwento nila at nalaman ng audience ang dahilan bago matapos ang pelikula. Pero pakiramdam ko, hindi sa ganitong level lang puwedeng basahin ang materyal. Tungkol ito sa kamatayan ng pagkatao, partikular si Joanna, na piniling isara ang isang pinto ng kanyang buhay upang ipaglaban ang kanyang sekswalidad at mabuhay nang matiwasay, nang walang kinukutya at walang inaapakang tao. Kung tutuusin, napakadalisay ng personification sa kanya na isang bading na nais tumulong sa pumanaw na tagaayos ng bag. Handa itong isakripisyo ang pansariling libog para lang makapagpalibing. Ang karakter na ito ay binaliktad naman ng ingay na ginawa ng pinaslang na pamosong fashion designer, isang selyadong suhestiyon ng hindi pantay na tingin ng lipunan sa homosexuality. At nakakalungkot isipin na ang killer nito na namatay rin at hindi siguradong kamag-anak ay mas nais ipalibing ni Swanie kesa hanapin at arugain ang sariling anak. Kinakailangang masabayan ng direktor ang effort na binigay ng script at naka-deliver naman s’ya nang maayos kung hindi man labis. ‘Yun nga lang, wala itong sipa at kurot sa akin kamukha ng entry n’ya n’ung nakaraang taon.

Kamatayan ng Kulay at Salita (Kamera Obskura, Raymond Red). Dalawang bagay ang naisip ko sa pelikula. Una, isa itong concept film. Suntok sa buwan makaranas ang contemporary Pinoy audience ng isang silent film at nasa black-and-white format pa. Challenging din ito sa aspeto ng pagkukwento pero nailatag naman nang maayos ang premise tungkol sa isang bilanggo na nakakita ng nakakabulag na liwanag. Kabi-kabila at nag-uumapaw ang poetry rito kung masinop lang talaga ang pagbabasa sa mga imahe. Minsan ay iniisip ko na isa itong stretched na short film pero mukhang justified naman ang haba ng pagkakalahad. Ikalawa, isa rin itong advocacy film tungkol sa kahinaan ng film archiving sa Pilipinas. Base sa nabasa ko, may ilang silent films tayo na na-produce pero hindi na na-preserve. Dito pa lang ay bugbog-sarado na ang ating sense of time at history. Naa-appreciate ko ang vision na ito ng pelikula pero masyadong given ito sa paglalagay ng prologue at epilogue kasama ang mga totoong film archivist sa bansa. Parang masyado lang kasing isinubo sa tao. Parang hindi masyadong nagtiwala na kahit wala na ang mga eksenang ito ay makukuha pa rin ng audience ang point. Mahusay si Pen Medina sa pelikula. Considering na wala s’yang speaking lines, nagawa n’yang i-materialize sa screen ang kanyang pagka-naive sa ilaw na nakakabulag.

                                                                           
Marami ring kamatayan sa short films na in competition ngayong taon sa Cinemalaya. Ang pinakapaborito ko sa lahat, ‘yung Ang Paghihintay sa Bulong (Sigrid Bernardo), ay tumalakay sa isang urban legend nating mga Pinoy tungkol sa pagbibigay-hiling sa isang kamag-anak na kakamatay lamang. Gusto ko ‘yung materyal at execution. Parang hindi pa ito masyadong nae-explore at binigyan ako nito ng mga imahe na hindi ko makakalimutan. Gusto ko rin ang Bohe (Nadjoua Bansil) na nagbigay ng isang magandang komentaryo tungkol sa mga Badjao na tinanggalan ng sariling lupa at sinubukang i-resurrect ang identity sa isang foreign land. Sa Ulian (Chuck Gutierrez), binigyan ng leksyon ng kanyang lola ang isang apo matapos bumisita sa isang namatayan sa sementeryo. Sobrang heartwarming.

Malinis din ang pagkaka-execute ng As He Sleeps (Sheron Dayoc). Kapag ihahanay mo ang pelikulang ito tungkol sa babae na bedridden ang asawa, ito ang pinakalutang na finished product. Muntik ko nang magustuhan ang Manenaya (Richard Legaspi) kung hindi nito ipinakita ‘yung frame na meron naman palang sementadong daan pabalik ng bahay. Gan’un din ang Sarong Aldaw (Marianito Dio, Jr.). Napaka-poetic ng images n’ya pero hindi ko masyadong maintindihan kung bakit kailangang lisanin ng estudyante ang kanyang inspirasyon (tatay at environment) at bakit kailangang sa Maynila? Wala bang mahusay na university sa Bicol na nago-offer ng Creative Writing?

Technically above average din para sa akin ang Ruweda (Hanna Espia) pero hindi ako masyadong na-hook ng mga karakter dito. Parang mas nag-umapaw ‘yung estilo kesa sa gusto talaga nitong ikwento. Naaliw rin ako sa Pasahero (Mario Celada) pero hindi ako masyadong sold sa idea na meron pa itong maliit na twist sa dulo. Para sa akin, kahit ‘yung conversations lang at ang mahusay na pagganap ni Madeleine Nicolas, kaya nang mabuhay n’ung short film. Ang Victor (Jarrel Serencio) naman ay hindi masyadong visual feast pero malutong ang social commentary nito. Hindi ko naman naintindihan ang point ng Balintuna (Emmanual Escalona, Jr.) na ironically ay merong English title na “Irony”. Sabihin na lang natin ang short film na ito ang nagtulak sa akin upang siyasatin kung meron mang pagkakahawig ang nag-uumapaw na tema ng kamatayan sa napipinto (raw) na pagpanaw ng Cinemalaya.

Kabalintunaan.


Sa mga special screening, pinakanapako ang attention ko sa experience na mapanood ang documentary na Give Up Tomorrow (Michael Collins at Marty Syjuco). Bagama’t naabisuhan na ako ng mga unang nakanood na partial ito at ipinakita naman sa may dulo ng docu kung bakit, hindi matatawaran ang naging impact nito sa akin. Napaniwala ako sa gusto nitong sabihin tungkol sa madugong kaso ng Chiong sisters sa Cebu laban sa isa sa mga akusadong si Paco Larrañaga (isang Filipino – Spanish at kung kanino nakapanig ang docu). Sa totoo lang, masakit itong panoorin dahil ang bawal minuto ay ginugol sa kakulangan ng hustisya sa bansa at kung gaano kalalim ang hukay na ginawa nito sa ating pagka-Pilipino (media frenzy, palakasan, corruption, incompetence ng kapulisan, atbp.). Pero ang lahat ng ito ay nagkaroon ng ibang likaw nang ipakita ang bahagi ng docu kung saan ang nasasakdal ay nalipat sa ibang kamay at doon ay nakaranas man ng comfort, patuloy pa rin s’yang sinusundan ng injustice.

Meron pang dalawang docu sa festival na tingin ko ay mahalagang mapanood ng bawat Pinoy. Ang Pureza: The Story of Negros Sugar (Jay Abello) ay, unang una, isang warning para sa nalalapit na kumbensyon na maaaring kumitil sa industriya ng asukal. Pero bago makarating dito, ikinuwento muna ang puno’t dulo ng sugarcane industry sa bansa at kung bakit tayo nakarating sa kilala nating social divide nito sa pagitan ng mga haciendero at mga magsasaka. Ang Isang Litrong Liwanag (Joy Aquino) ay hindi man kasing igting ng content pero lutang na lutang ang enthusiasm nitong makatulong at magkapagbahagi para sa environment. Gusto ko rin ‘yung mga choices sa photography at direction. Mas naging visual ang vibes na gusto nitong mahuli.

Ilang docus din ang naipalabas na may nakadikit sa pangalan ng ilang personality sa local industry. Ang Dance of my Life (Lyca Benitez-Brown) ay nagbigay spotlight kay Bessie Badilla na isang sikat na model bago ito pumasok sa larangan ng showbiz (at ngayon ay isa nang producer). Interesting naman ‘yung background n’ya at malinaw ‘yung motivation n’ya kung paano s’ya nakarating sa kinalalagyan. Mas maganda sana kung medyo nailapat nang parallel ang sayaw ng kanyang buhay sa kanyang participation bilang Carnival queen sa Brazil. Binigyan naman tayo nang konting pagsilip sa disiplina at prinsipyo ng ilan sa kokonting babaeng direktor ng bansa sa Marilou Diaz-Abaya: Filmmaker on a Voyage (Lisa Yuchengco). Hindi ko alam kung anong kulang dito pero lumabas ako ng venue na parang hindi ko pa rin s’ya lubos na kilala bilang isang filmmaker. Sino ba ang inspirasyon n’ya? Paano s’ya eksaktong magdirehe ng isang eksena? Ang isa pang docu na konektado sa nasabing direktor ay ang Reefs of Paradise: A Divine Gallery (Marilou Diaz-Abaya) na isang produkto ng kanyang pagkahilig sa scuba diving. Maganda naman ang mga imahe rito na sinalihan ng Zen music at ilang narration na may kinalaman sa spirituality ng direktor. ‘Yun nga lang, medyo masakit panoorin ‘yung mga eksenang kumakaway s’ya mula sa ilalim ng dagat.

Merong shock value ang Front Row: Ang Pinakabata (Joseph Laban) na unang ipinalabas sa GMA News TV tungkol sa mga batang inabuso ng kanilang sariling ama. Isa sa mga batang ito ay naging ina sa gulang na 10 taon. Mahirap din itong panoorin pero character study ‘yung isang batang matalino. Sana ay malampasan n’ya ang trauma na kumain sa kanyang kabataan. Hindi ko naman masyadong nakuha kung bakit kasali sa line-up ang Side by Side (Chris Kenneally) na ipinakita nang pagkahaba-haba ang parallel ng digital at old school filmmaking. Si Keanu Reeves ang host nito at ‘sangkaterbang filmmaker sa Hollywood ang mga in-interview rito. Sa dulo, ang gusto lang palang sabihin ay case to case basis ang lahat. Pinaka-weak naman sa akin sa lahat ng napanood ko sa Cinemalaya ang docu na God, Church, Pills and Condoms (Fritz Kohle at Arlene Cuevas). Para sa akin, lalo lang akong naguluhan sa pagsiyasat kung kailangan o hindi ang RH Bill. Wala itong stand, walang gustong tumbukin at walang gustong puntahan.


Sa Ani Section naman ng festival, bagama’t hindi kasing breathtaking ang line-up dahil may ilang kulang at dahil na rin sa conflict sa ibang screening, napunuan naman nito ‘yung ilang absence ko n’ung nakaraang taon. Mula sa Cinema One Originals, ang pinaka-cultic dito ay ang Six Degrees of Separation from Lilia Cuntapay (Antoinette Jadoane). Unang una, nararapat lang na bigyan ng pugay ang dakilang extra na si Lilia Cuntapay sa pamamagitan ng pagbibida sa ganitong pelikula. Gusto ko ‘yung mala-Maverick & Ariel na humor nito pero nahihirapan ako kapag nagde-deliver minsan si Miss Lilia ng mga linya. Medyo nakakawala ng momentum. Naaliw rin ako sa effort ng think tank at produksyon sa may dulo upang i-stage ang isang mock awards night. Mas na-entertain ako sa aburdity ng My Paranormal Romance (Victor Villanueva) na isang Cebuano film. Wala itong tigil sa kanyang wit at napaka-consistent sa pagiging silly mula umpisa hanggang dulo. Bihira sa Philippine cinema ang ganitong self-aware na sensibility at sana ay gumawa pa sila ng ganitong kalibre ng pelikula. Hindi ako magugulat na ang Ka Oryang (Sari Dalena) ang nanalong Best Picture. Napakalinaw ng bisyon ng direktor nito sa kung ano talaga ang gusto n’yang komentaryo tungkol sa mga kababayan nating nabubuhay nang underground para sa aktibismo nito sa pambansang reporma. Gusto ko rin ang disiplina, ang mabagal na daloy ng isang character study at ang kawalan nito ng kanto ng pagkukwento. Bagama’t na-romanticize ng black-and-white na estilo, alam naman natin ang mas mapait at mas madugong katotohanan sa likod nito. Para sa akin, litaw na litaw ang tingkad ng pula sa bawat eksena sa kabila ng pagiging monochromatic. Sa kulay pa lang, marami na itong gustong iwelga.

Mula naman sa Sineng Pambansa ng FDCP, una kong napanood sa line-up ang Mga Kidnaper ni Ronnie Lazaro (Sig Sanchez) na nakitaaan ko ng sensibilidad ng ilang early indies. Interesante actually ‘yung materyal. Hindi lang na-sustain hanggang dulo at dumating pa sa pagkakataon na naging preachy ito. Nakitaan ko rin ng promise ‘yung isang part na in-spoof ang mga Pinoy action movies pero hindi na ito inulit. Ang sigurado ako, wala akong naramdaman kahit isang kumpromiso habang pinapanood ito. Ang black-and-white na QWERTY (Ed Lejano) naman ay film noirish ang estilo tungkol sa isang pulis na nasa huling linggo ng kanyang serbisyo bago ito mag-migrate sa Middle East. Interesting ‘yung premise at maganda ang pagkaka-visualize dito. Mahusay rin ang cast sa pangunguna ni Joem Bascon (na tingin ko ay humuhulma sa mga kamukhang karakter na isinulat para kay Matt Damon). Ang hindi lang talaga satisfying ay ‘yung resolusyon. Parang masyadong malabnaw ang pagkaka-execute at hindi masyadong natapatan ang mga isinalang na paunang promise. Black-and-white din ang Qiyamah (Gutierez Mangansakan II) pero napaka-powerful ng mga images na ipinakita nito tungkol sa isang fictionalized na pagdating ng delubyo. Refreshing din sa akin ang materyal dahil hindi ito tumalakay ng anumang hugis ng opresyon sa Mindanao. Siguro partly, meron itong statement sa kung ano ang kahihinatnan pero hindi ito kailanman nag-impose ng pananaw o opinyon.

Ang una kong naisip matapos mapanood ang Madaling Araw, Mahabang Gabi (Dante Nico Garcia) ay ‘yung rare na pagkakataon na nagkasama sa isang pelikula ang magkapatid na Glaiza de Castro at Alchris Galura bilang magkapatid. Hindi lang basta magkapatid kundi mula sa isang sektor ng lipunan na hindi masyadong nae-explore sa Pinoy cinema: ang mga refugee. Biglang bumalik sa akin ‘yung maliit na pagkakataon na nakasalamuha ang mga katulad nila sa isang jamboree sa Palawan. Pero hindi naman ito ang main premise ng pelikula kundi isang segment lang ito sa ‘sangkaterbang kuwento na nag-ugat matapos ang isang pustahan sa gabi ng pangangaluluwa. Eksperimental ang atake at halos ginugol ang bawat sub-plot sa daldalan. Ngayon ko lang nakita ito sa Pinoy cinema at gusto ko ‘yung pagiging uncompromised n’ya. Labor of love din s’ya dahil mga kaibigan lahat ng direktor ang nasa cast, kung hindi man napaka-personal ng mga linya. May duda akong hindi pa handa ang kalakhan ng mga manonood sa ganitong bentahe pero exciting ito kung magkakaroon ng audience.


Satisfying naman bilang panghimagas ang ilang short films na ipinalabas bilang koleksyon mula sa ilang sektor at university. Sa isang screening na tinawag na “Documentary Genre”, nagkaroon ng pagkakaataon na maipalabas ang excerpt mula sa mga early films ni Nick Deocampo (na salamat sa kanya para sa “Pelikula at Lipunan” film festival noon na hindi na naulit) kamukha ng Oliver at iba pa. Gusto ko rin ang ang Red Saga (Kiri Dalena) ng pulang pula ang kulay, literally at figuratively, sa bawat bagsak ng ritmo at Sa Maynila (Mike Alcazaren, Jo Atienza at Ricky Orellana) na eksperimental na pagsilip sa Maynila mula sa, hindi ako sigurado, POV ng isang daga.

Mula sa FEU, pinaka-appealing sa akin ang Milalaban na nagkuwento ng isang pangamba ng magkaibigang Aeta na hinati sa pamamagitan ng iba’t ibang katutubong sayaw. Hindi nga lang ito well credited kung ‘yung festival program ang pagbabasehan. May promise din ang mga shorts ni Pedro Sicat na Across Almagamante at Binhi pero kailangan lang hasain ang bahagi ng storytelling. Gusto ko ‘yung tula sa Denouement at kung paano ito binibigkas sa pelikula pero masyado itong mahaba upang tumumbok sa gustong ikuwento. May ilang moment din ang In Between kung dramatic tension lang ang pag-uusapan pero hindi ko matanggap na ang magkasintahan ay umabot pa ng limang taon para sa kanilang glaring na indifference.

Pinakagusto ko ang Paglaom (Janus Nunez) sa koleksyon ng UP VISCOM. Tungkol ito sa social divide, specifically kung paano nakarating sa isang marangyang plato ang isang isda na hinuli ng mga mangingisda sa isang malayong probinsya. Kitang kita ang vision at naikuwento nang maayos ang punto. Sabi sa program, iisang direktor daw ang gumawa ng Paglaom at Askal pero ibang genre naman ito. Kung kasali si Ricky Davao sa una, si Ronnie Lazaro naman ang pangunahing aktor dito. Medyo real time ang atake at hindi ko masyadong nagustuhan ‘yung pagkaka-execute ng eksena sa dulo kahit na napaka-epektibo ng pangunahing aktor nito. May promise sana ang Personal Effects (Jessica Lapena) pero hindi masyadong interesante ang mga karakter o ‘yung interpretation dito ng mga nagsiganap. Ang Apex Predator (Al Alarilla) naman ang isang example na mataas ang shock value pero gamunggo ang sustansya. Wala akong nakitang metaphor at mas lalong wala akong nakitang punto.

Maraming mahuhusay sa koleksyon ng “23rd Gawad CCP Winners”. Well, medyo inaasahan ko naman ito. Hindi pa kasing linis ang ilan sa animation pero lutang na lutang ang creativity at kiliti sa mga sumusunod: Paano Hulihin ang Araw (Jane Mariel Almoneda), Sanayan Lang ang Pagpatay (Gil Joseph Sanchez) na napanaood ko na sa Indie New Wave ng MMFF, Ay Bulate (Daryl Layson), Himig (Edlaine Ann Mercado) at Kalaro (Girlie Pal). Sa pinakainteresanteng kategorya naman na experimental (Class Picture (Timmy Harn and Gym Lumbera), Bangungot (Gino M. Santos) at Kumpisalang Bayan (Bago ang Lahat) (Caloy Soliongco)), nagbigay ito ng inaasahang binhi upang mahikayat ang karamihan sa mga baguhang filmmaker natin na tuklasin ang kawalan ng nakasanayan nang hugis. Pero ang short feature na Awit ni Maria (Nica Santiago) at ang docu na Agos (Samantha Lee) ang pinaka-memorable sa akin sa listahan. Ang una ay isang kuwento ng magkakadikit na espasyo at unrequited na pag-ibig sa pagitan ng isang mang-aawit at isang puta. Trite na ang parehong tema at alam ko na ang magiging dulo nito pero gusto ko ang mood na ibinigay nito. Nadala ako sa konsepto ng pagkasikip ng espasyo na humihinga lamang sa romantisismong nakakalat dito: tula, awit, ungol, ligaw-liham sa post-it at iba pa. Ang ikalawa naman ay isang sincere na character study ng isang babaeng surfer (Mocha Eduzma) sa Bicol. Kahit hindi tahasang sinasabi, gusto ko ‘yung pagkakadugtong ng malalaking agos sa dagat at ang agos na kanyang pinagdaanan. Hindi rin ito nilagyan ng tuldok kahit na dinala tayo sa isang surfing competition na nagmukhang isa sa mga highlight ng docu. Intention siguro nitong panindigan na ang buhay ay isang dynamic na bagay kamukha ng dagat. Maliban sa ilang poesiyang ito, kung technical lang ang pag-uusapan, able ang filmmaker sa paghuli ng mga mailap na eksena sa dagat, ang matatayog na alon, ang paglubog ng araw at ang buhay na nangungusap mula sa puso at kaluluwa ng main subject nito.


Nagsara ang kurtina ng festival sa isang tribute sa Comedy King na si Dolphy. Ang Jack en Jill (Mar S. Torres) ay isang typical na comedy ng tambalang bakla at tomboy na ating kinahiligan hanggang 90’s. Wala ako sa position para ideklarang hindi ito politically correct, halimbawa, dahil ang bakla sa pelikula, si Dolphy, ay talagang bakla samantalang ang tomboy rito, si Lolita Rodriguez, ay babae naman pala talaga na kilos-lalake lang. Ganito rin ang mga clone ng pelikulang ito (Roderick Paulate at Maricel Soriano, Herbert Bautista at Sharon Cuneta at iba pa) at walang sapat na paliwanag kung bakit ang tomboy ay hindi talaga lesbian. Pero sa kabila nito, nakakatawa naman talaga si Dolphy sa mga ganitong papel na nagkaroon naman ng evolution ng gumawa s’ya ng pelikula kay Lino Brocka na ganito rin ang timpla. Kung hindi man naging sensitive ang pagpili sa mga ganitong uri ng komedya, meron naman itong itinirang kaunting mensahe na walang sinuman ang makakapagpabago sa anumang makakapagpasaya sa atin. Sa katunayan, ang lalakeng trainor ng karakter ni Dolphy rito ay naging bakla sa dulo dahil hindi n’ya marahil nakayanang pasukuin ang sekswalidad ng nasabing bida.

                                                                       ***

Pagkatapos na pagkatapos ng awarding n’ung July 29, bumulusok ang umpisa ng malakas na hangin at pagbaha dahil sa habagat. Nakailang brown-out din sa harapan ng Main Theater at sa bawat pagdilim, merong isang gagong sisigaw ng “Diablo! Diablo!” bilang pagpupugay sa nanalong Best Picture ng gabing iyon. Hudyat din ito ng mga haka-haka na ito na ang huling Cinemalaya. Malinaw nga raw ang kamatayang ito sa tema ng mga kalahok na pelikula. Gumising ako sa kinalunesan noon sa isang malagim na balita na ang aking classmate na babae noong high school ay pinaslang ng kanyang kinakasama sa kanilang bahay sa Lopez. Nadamay rin ang nakababatang kapatid nitong lalake. Ang ugat daw ay isang hindi pakakaunawaan na nabahiran ng ispiritu ng alak. Mga kalahating oras yata akong pinahinto noong umagang ‘yun.


Nasa link na ito ang lahat ng pictures at nandito naman sa link na ito ang isang koleksyon ng mga video na aking tinahi.
Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...